ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ Ο ΘΕΣΣΑΛΟΣ

Η κύρια δύναμη του παραμυθιού έγκειται στον παραβολικό και συμβολικό λόγο που χρησιμοποιεί, στη γλώσσα του που είναι απλή, μα συνάμα και μαγική.

1. Οι μύθοι του Αισώπου είχαν ένα δίδαγμα αλλά και όλα τα παραμύθια διδάσκουν και διαπαιδαγωγούν δημιουργούν ισορροπία στη ζωή μας.

Nαι, Οι μύθοι και τα παραμύθια, σπουδαία αφηγηματικά μέσα και τα δυο με κυρίαρχη τη χρήση του συμβολικού λόγου, ήταν στενά συνδεδεμένα με τα ήθη, τις αντιλήψεις, το ιδεολογικό υπόβαθρο και τις τελετουργίες της κάθε φυλής ή κοινότητας. Στα παραμύθια είναι ενσωματωμένες μερικές από τις ωραιότερες παραδόσεις της ανθρωπότητας που μεταδόθηκαν από τη μια γενιά στην άλλη, από στόμα σε στόμα μέσω του προφορικού λόγου και μέσω της τέχνης της αφήγησης. Μια ιστορία του θαύματος το παραμύθι, ένας τόπος συνάντησης του αρχέγονου, του μαγικού, της σοφίας και της φαντασίας. Όπως και το όνομά του μαρτυρά, το παραμύθι προσφέρει τη γλυκιά παραμυθία στον πόνο που νιώθει ο άνθρωπος για τα δεσμά του κόσμου των φαινομένων, παρηγορεί, προτρέπει, δίνει θάρρος, ανακουφίζει, υποστηρίζει. Μια πράξη μετάδοσης δύναμης είναι το παραμύθι, μια τολμηρή πράξη μοιράσματος της καρδιάς, μια πράξη αγάπης, που δεν γίνεται παρά να είναι επαναστατική.

Η κύρια δύναμη του παραμυθιού έγκειται στον παραβολικό και συμβολικό λόγο που χρησιμοποιεί, στη γλώσσα του που είναι απλή, μα συνάμα και μαγική. Τα παραμύθια και τα όνειρα χρησιμοποιούν την ίδια γλώσσα και όχι τυχαία ο Jung χαρακτήρισε τα παραμύθια ως τα όνειρα της παιδικής ηλικίας της ανθρωπότητας. Ένα προσφιλές θέμα στα παραμύθια είναι η κάθοδος της ψυχής στον κόσμο, η μυητική διαδικασία του ταξιδιού της ψυχής από το σκοτάδι της άγνοιας στο φως της επίγνωσης. Η δοκιμασία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της μυθοπλασίας των παραμυθιών και είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη μυητική λειτουργία που κατά κύριο λόγο τα παραμύθια υπηρετούν. Η δοκιμασία αντανακλά ένα πέρασμα επώδυνο και δύσκολο που ωστόσο είναι αναγκαίο και σηματοδοτεί μια μετάβαση από ένα επίπεδο συνειδητότητας σε ένα άλλο. Γνωρίζουμε καλά πως οι αλλαγές της εξωτερικής πραγματικότητας ακολουθούν πάντα μετά από αλλαγές σε επιγνώσεις, σε συνειδητοποιήσεις, σε κατανοήσεις. Μόνο όταν βαθαίνει το εσωτερικό πεδίο, όταν ο άνθρωπος σκύβει στο πηγάδι εντός του, όταν διασχίζει άφοβα το σκοτεινό Δάσος μέσα του ως την εσχατιά του, όταν ανακαλύπτει νέα πεδία φωτός μέσα του, τότε ανακύπτουν και οι αλλαγές στη ζωή του.

2. Οι ιστορίες σας δεν είναι μόνο από τη γραπτή παράδοση αλλά και από την προφορική ενός τόπου και ενός λαού; Ποια είναι τα ερεθίσματα και η πηγή έμπνευσης των παραμυθιών που γράφετε, αλλα και αφηγείστε; Έχετε τέτοια ακούσματα από μικρή;

Οι ιστορίες που αφηγούμαι στις παραμυθοπαραστάσεις μου προέρχονται από την γραπτή και την προφορική παράδοση του τόπου μας, μα και άλλων λαών και τόπων του κόσμου, αλλά επίσης και από τα βιβλία μου. Γράφω και εικονογραφώ παραμύθια και ιστορίες για παιδιά και μεγάλους με πηγή έμπνευσης την ανεξάντλητη πολιτισμική παράδοση, τις εσωτερικές πνευματικές παραδόσεις και τα μονοπάτια στοχασμού των βιωμάτων και εμπειριών μου, αλλά και των διαλογισμών μου που μετουσιώνονται μέσα από τον συμβολικό λόγο και την εικονοπλασία. Mε τα παραμύθια μιλώ για την αλήθεια μέσα από τα καλύματα των φανταστικών κόσμων τους, μέσα από τη μαγεία των ονειροπλασμάτων που φαντάζουν πως δεν είναι του κόσμου τούτου. Και ποιος αλήθεια είναι τούτος ο κόσμος; Αυτός που αντιλαμβανόμαστε με τις περιορισμένες αντιληπτικές ικανότητές μας, με το πεπερασμένο πεδίο των αισθήσεων που νομίζουμε ότι διαθέτουμε, ή η έκφραση ενός εσωτερικού πεδίου απεριόριστων δυνατοτήτων  που σε εξωτερική εκδήλωση είναι; Ο κόσμος μας, όπως κι εμείς, δεν αποτελούμαστε μονάχα από ένα υλικό πεδίο και αν θέλουμε να εστιάζουμε μονάχα στην υλική έκφραση του κόσμου μας, τότε είναι σα να επιλέγουμε να μην βλέπουμε ολόκληρο το ουράνιο τόξο, παρά ένα μονάχα χρώμα του. Τα παιδιά που είναι σε μεγαλύτερη σύνδεση με τον πνευματικό κόσμο, από τον οποίο προέρχονται, στα πρώτα τουλάχιστον χρόνια της ζωής τους, γνωρίζουν πολύ καλά πως τα παραμύθια μιλούν για την αλήθεια. Τα παραμύθια μπορούν να υπενθυμίσουν στα παιδιά τον πνευματικό κόσμο, από τον οποίο προερχόμαστε και το πεδίο των απεριόριστων και δημιουργικών δυνατοτήτων που ως υπάρξεις εμφέρουμε.

Ταυτόχρονα, όπως αναφέρω στο προτελευταίο βιβλίο μου, «Παραμύθια για της καρδιάς μας την αλήθεια» (που πριν έναν μήνα κυκλοφόρησε σε τρίτη επανέκδοση από τις εκδόσεις Κονιδάρη) το παραμύθι είναι ένας τρόπος να σκύψει κανείς στα βάθη της ψυχής του και να την αφουγκραστεί, να επικοινωνήσει με τη σιωπή, τους φόβους του, τα εγώ του. Είναι ένας τρόπος για να ονειρευτούμε, να ξαναθυμηθούμε, να επανενωθούμε με τη ψυχή και να υφάνουμε την πραγματικότητά μας. Μα κι ένας δρόμςο μαγικός την πλάνη του φόβου να υπερβούμε και την άκρη της κλωστής να πιάσουμε, τη γέφυρα από την αρχή να φτιάξουμε. Άλλωστε, τα παραμύθια όλων των λαών κουβαλούν υφάδια τούτου του ονείρου από την αυγή του χρόνου, μιλούν με τρόπο συμβολικό και παραβολικό για το μεγάλο ταξίδι της ψυχής να επιστρέψει στην Πηγή.

Όσον αφορά στο αν είχα ακούσματα από την πλούσια και ανεξάντλητη αυτή πηγή της λαϊκής προφορικής παράδοσης, έτσι όπως διασώζεται μέσα από τα παραμύθια, είχα την τύχη να έχω από πολύ μικρή ηλικία. Μεγάλωσα με μια γιαγιά που ήταν δείγμα των τελευταίων αφηγητών του προηγούμενου αιώνα, τη γιαγιά Ανθούλα που καταγόταν από Σαρακατσάνους, τους «σαμάνους» με έναν τρόπο της Ελλάδας, που κινούνταν από τόπο σε τόπο με τα ζώα τους ανάλογα με τον κύκλο των εποχών, συνομιλούσαν με τα δέντρα, τα πουλιά, τα αστέρια, τον Ήλιο και το φεγγάρι και μιλούσαν με λόγο παραμυθητικό, μαγικό και βαθιά ποιητικό, τον λόγο των παραμυθιών. Η γιαγιά πίστευε στις νεράιδες, στα πλάσματα που ζούσαν στο νερό, στα δέντρα και στον ουρανό και μπορούσε να συνομιλεί με το Αόρατο και το Ορατό. Όλες οι γυναίκες της οικογένειάς της αφηγούνταν παραμύθια, εκτός της μητέρας που που αγαπούσε την ποίηση και της άρεσε να την απαγγέλει με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Ο πατέρας μου επίσης αγαπούσε τον συμβολικό και ιαματικό λόγο των παραμυθιών και είχε μια μεγάλη βιβλιοθήκη με συλλογές σπάνιων παραμυθιών και με έργα της κλασικής λογοτεχνίας. Ήταν αναπότρεπτο να αγαπήσω τον λόγο, να αγαπήσω τα παραμύθια, να αγαπήσω τα βιβλία. Από παιδί ονειρευόμουν να γράφω και να εικονογραφώ βιβλία, να δίνω χαρά στην ψυχή των ανθρώπων. Δεν είναι τυχαίο πως οι πρώτες σπουδές μου ήταν στην κλασική φιλολογία, με την οποία ασχολήθηκα επί σειρά ετών, διδάσκοντας παιδιά με πολλή αγάπη. Η εργασία μου με παιδιά συνεχίστηκε για πάνω από 20 χρόνια μέσα από τα μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, μέσα από τις παραστάσεις αφήγησης παραμυθιών για παιδιά και ενήλικες, σε όλη την Ελλάδα, μέσα από τα βιωματικά εργαστήρια τέχνης και παραμυθιού σε συνεργασία με σημαντικούς φορείς της χώρας μας. Σχεδίασα ειδικά προγράμματα αφήγησης για καρκινοπαθείς σε γνωστό ογκολογικό νοσοκομείο και υλοποίησα για κάποια χρόνια διαδραστικές παραστάσεις αφήγησης και εικαστικά εργαστήρια στο νοσοκομείο.

3. Ποια η ανταπόκριση του κοινού στις παραστάσεις που έχετε κάνει κατά καιρούς; Πώς ακούει ένα παιδί μια ιστορία και πως ένας ενήλικας;

Έχω υλοποιήσει αμέτρητες παραστάσεις ειδικά για παιδιά, παραστάσεις για ενήλικο αποκλειστικά κοινό και παραστάσεις για όλη την οικόγενεια. Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει το κοινό κάθε φορά, καθώς η ενέργεια, η δόνηση και ο κραδασμός του κοινού είναι σε μια σχέση άμεσης αλληλεπίδρασης με την ενέργεια, τη δόνηση και τον κραδασμό του αφηγητή, τον δικό μου δηλαδή στην προκειμένη περίπτωση. Είναι ζωτικής σημασίας το αν το κοινό αποτελείται από ανθρώπους ανοιχτούς στο νου και στην καρδιά, έτοιμους να συμπαρασυρθούν και να συνταξιδέψουν εκεί που η μαγική παράλληλη πραγματικότητα του παραμυθιού μας καλεί, στο Απίστευτο και Ανείπωτο. Ένα τέτοιο κοινό μπορεί να γίνει ένα σώμα, ένας νους και μια καρδιά κατά τη διάρκεια της αφήγησης, σαν κύμα ενέργειας να ενωθεί με τη δική μου και να υπάρξει μια τελετουργική μέθεξη σε έναν κόσμο, όπου τα πουλιά μιλούν, τα δέντρα κελαηδούν και οι πέτρες κυλούν και ιστορούν. Μια ένωση μαγική τότε μπορεί να συμβεί, όπου η ψυχή αμφότερων λυτρώνεται από το βάρος της και γίνεται πιο ανάλαφρη.

Αυτό είναι πιο εύκολο να συμβεί όταν το κοινό αποτελείται από παιδιά, τα οποία είναι ανοιχτά στον κόσμο του θαυμαστού και είθισται να αντικρίζουν τα πάντα με έκπληξη και θαυμασμό σαν για πρώτη φορά. Τα παιδιά μπορούν σε μια διαδραστική αφήγηση, που ίσως και να μην έχει συμφωνηθεί από την αρχή, να μπουν μέσα στο παραμύθι με μεγάλη ευκολία και χωρίς προσπάθεια, αβίαστα και φυσικά, παίζοντας και ζωντανεύοντας ας πούμε ένα δέντρο που ένα αγόρι αγαπά και δώρα του χαρίζει πολλά. Οι μεγάλοι δεν είναι εύκολο πάντα να αποτινάξουν τους φραγμούς τους και να μπορέσουν έτσι να οδηγηθούν σε εκείνο τον τόπο της παιδικής αθωότητας που η κάθε στιγμή είναι μαγική και το καθετί στο θαύμα σε οδηγεί. Ωστόσο, είναι σημαντικός πολύ ο ρόλος του αφηγητή, αν θα μπορέσει να πάρει από το χέρι μαζί του το κοινό σ΄εκείνον τον τόπο το μαγικό. Έχω να μοιραστώ αξιοθαύμαστες στιγμές από παραστάσεις αφήγησης παραμυθιών, όπως ας πούμε σε μια που νόμιζαν πως το πουλάκι που είχα στον ώμο μου τραγουδούσε, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν αληθινό, αλλά η ίδια ατμόσφαιρα που είχα δημιουργήσει, το ζωντάνευε. Μου έχει τύχει να με ρωτήσουν σε έναν βρεφονηπιακό σταθμό μια φορά, αν είμαι αληθινή, τι τα κάνω τα φτερά μου και πόσο εύκολο είναι να φτιάξει κανείς φτερά. Από τα πιο συγκινητικά που έχω ακούσει είναι μια φράση από παιδιά “εσύ είσαι σαν και μας, δεν είσαι σαν τους μεγάλους”. Τα παιδιά έχουν ορθή διάκριση, ανοιχτή θωριά στον νου και στην καρδιά και μιας και προέρχονται απευθείας από τα ψυχικά πεδία, η κρίση τους είναι αλάνθαστη και χωρίς φόβο και φίλτρα εξωραϊσμού θα εκφράσουν άμεσα και ανοιχτά αν κάτι τους αρέσει αληθινά. Τα παιδιά είναι ένα μέτρο για να δεις αν είναι σωστό το μονοπάτι που βαδίζεις, τα παιδιά γνωρίζουν πάντα να στο πουν.

 

Αξιοσημείωτες στιγμές έχω ζήσει και στις διαδραστικές παραστάσεις αφήγησης που υλοποιούσα για κάποια χρόνια για τους ενήλικες ασθενείς του ογκολογικού νοσοκομείου Άγιος Σάββας. Εκεί συνήθως οι ασθενείς θυμούνταν ξανά ξεχασμένα κομμάτια της ύπαρξής τους, λησμονημένα κομμάτια της παιδικής τους ηλικίας που τα είχαν αφήσει να φύγουν ανεπιστρεπτί και συχνά ξεσπούσαν σε λυτρωτικούς λυγμούς όταν ανακάλυπταν εκείνα τα χνάρια που τους οδηγούσαν στον προσωπικό τόπο της δύναμής τους.

 

4. Η μεγάλη σας αγάπη η ζωγραφική είναι αυτή που γεννάει τa παραμύθια ή τα παραμύθια τη ζωγραφική, και γενικά την παράσταση; Τελικά για τη Ζωή ποιο υπερισχύει;

Είμαι μια ζωγράφος που μπορεί να εκφράζεται μέσα από τις εικόνες, το χρώμα και τον λόγο. Μια ζωγράφος αυτοδίδακτη, που αφηγείται ιστορίες και παραμύθια με τα χρώματα και τα πινέλα της μέσα από τους πίνακές της και τις εικονογραφήσεις, και μια παραμυθού επίσης αυτοδίδακτη, που ζωγραφίζει με λέξεις και εικόνες του λόγου μέσα από τις ζωντανές αφηγήσεις στα παραμυθοταξιδέματά της και μέσα από τη συγγραφή των βιβλίων. Και η ζωγραφική μια αφήγηση είναι, μια εικονοπλαστική μαγική διεργασία που επιχειρεί να ερμηνεύσει τον κόσμο που μας περιβάλλει, και τους Κόσμους του σύμπαντος και της ψυχής μας. Είναι σαν αυτό που λέει ο Χόρχε Λ. Μπόρχες στον επίλογο ενός ποιητή: «Ένας άνθρωπος βάζει σκοπό της ζωής του να ερμηνεύσει τον κόσμο. Χρόνια ολόκληρα γεμίζει μια επιφάνεια με εικόνες από επαρχίες, βασίλεια, βουνά, κόλπους, καράβια, νησιά, ψάρια, σπίτια, εργαλεία, άστρα, άλογα κι ανθρώπους. Λίγο πριν πεθάνει, ανακαλύπτει ότι αυτός ο υπομονετικός λαβύρινθος γραμμών σχηματίζει την εικόνα του προσώπου του».

Ζωγραφίζω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, σε όποια επιφάνεια έβρισκα, και ταυτόχρονα με τα χρώματα, αγαπούσα τον μαγικό και συμβολικό λόγο των παραμυθιών. Δεν σταμάτησα ποτέ να ζωγραφίζω, να αφηγούμαι και να γράφω. Η πρώτη μου εικονογράφηση ήταν πριν 20 χρόνια στο γιαπωνέζικο παραμύθι, «το κορίτσι που αγάπησε το δέντρο» και δημοσιεύτηκε στους Ερευνητές της Καθημερινής και από τότε ακολούθησαν πολλές εικονογραφήσεις και βιβλία που έχω γράψει και εικονογραφήσει με συνεργασίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, με σημαντικότερη συνεργασία θυγατρικό οίκο του γνωστού διεθνώς Ηayhouse, τις Οnager Editions στη Νέα Υόρκη και το περιβαλλοντικό πρόγραμμα “Carbon Busters” που ξεκίνησε από τη Φινλανδία και εφαρμόστηκε πιλοτικά σε κάποια σχολεία της Ελλάδας. Επέλεξα από παιδί συνειδητά να ασκήσω επαγγελματικά αυτά που αγαπούσα και που η ψυχή μου με καθοδηγούσε, χωρίς να αμφιβάλλω στιγμή, πιστεύοντας στη δύναμη των εσωτερικών δώρων και με απόλυτη αφοσίωση και αφιέρωση σε αυτά. Και λένε πως σε ό,τι αφιερώνεσαι, σου παραδίδεται και δεν υπάρχει περίπτωση να μην σου αποφέρουν καρπούς και άνθη οι κόποι και οι θυσίες της ψυχής. Έζησα και ζω από την τέχνη σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, που το να ζει κανείς από την τέχνη αποτελεί τουλάχιστον μια ουτοπία, όμως μπορεί να καταστεί εφικτό.

Δεν σταμάτησα ποτέ να επανεκπαιδεύω τον εαυτό μου. Εστιάζω στη θεραπευτική λειτουργία της τέχνης και τα τελευταία χρόνια μεταλαμπαδεύω τη βιωματική εμπειρία που έχω συλλέξει τόσα χρόνια υλοποιώντας σεμινάρια για το παραμύθι σε ενήλικες, σε παιδαγωγούς, σε δασκάλους γιόγκα και κυρίως σε ανθρώπους από τον χώρο της ψυχικής υγείας, για την ψυχοδυναμική λειτουργία και έκφραση του παραμυθιού μέσα από τη γραφή και την αφήγησή του, για την τέχνη της αφήγησης ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό εργαλείο. Βιωματικά εργαστήρια για την ανακάλυψη και την ενεργοποίηση των χαρισμάτων που η ψυχή κουβαλά, ατομικές και ομαδικές συνεδρίες ψυχοδυναμικής χρωματοθεραπείας. Έχω δημιουργήσει το Healing Art in Greece και έχω αναπτύξει και εξελίξει την Ιαματική Ταξιδευτική Τέχνη (Color Storytelling Healing) μια πρωτοποριακή συμβουλευτική, θεραπευτική και αυτογνωσιακή μέθοδο προσέγγισης που συνδυάζει το παραμύθι, τη ψυχοδυναμική χρωματοθεραπεία (που είμαι από τους πρώτους που την ασκώ στην Ελλάδα) και άλλα σημαντικά εργαλεία που έχω εφαρμόσει και αναπτύξει μέσα από την ενασχόλησή μου με τα παιδιά εδώ και 30 χρόνια και με το εσωτερικό παιδί των ενηλίκων.

Επομένως η αγάπη μου για την τέχνη του λόγου και της εικόνας συνδυάζεται μέσα στο παραμύθι που το υπηρετώ σε όλες του τις όψεις και εκδηλώσεις, ζωντανεύοντάς το με τους χρωστήρες και τα πινέλα μου, με τις λέξεις και την εικονοπλασία των βιβλίων μου, αλλά και μέσα από τις παραστάσεις στην Ελλάδα και στην Κύπρο, μέσα από τα βιωματικά εργαστήρια σε παιδιά, τα βιωματικά σεμινάρια και τις συνεδρίες του Color Storytelling Healing σε ενήλικες.

5. Στη χώρα μας το παραμυθιακό στοιχείο έχει πιο πολύ σχέση με τη θάλασσα ή τη στεριά; Κάποιa παραμύθια που ασχοληθήκατε ήταν από το όμορφο νησί της Ζακύνθου;

Το παραμυθιακό στοιχείο στη χώρα μας έχει σχέση και με τη στεριά και με τη θάλασσα. Τα παραμύθια άνθισαν τόσο στην αγροτική κοινότητα, όσο και στη νησιωτική κοινότητα κυρίως του Αιγαίου, όπου για χιλιετίες υπήρξε ένα πλαίσιο ευρύτατων ανταλλαγών της Μεσογείου. Προϊόντα αυτών των γόνιμων αλληλεπιδράσεων είναι τα παραμύθια. Στις νησιωτικές κοινότητες του Αιγαίου ο προφορικός λόγος τροφοδοτεί πάντα τις διαπροσωπικές σχέσεις και την πολιτισμική επικοινωνία των παλαιότερων με τις νεότερες γενιές. Σε αυτό το πλαίσιο η αφήγηση των παραμυθιών αποτελεί μια ολοζώντανη διαδικασία. Για τους αφηγητές αυτούς, που άκουγαν παραμύθια από παιδιά, η συμμετοχή στην αφηγηματική διαδικασία αποτελεί μια εμπειρία ζωής και ακολουθεί την εξέλιξη του παραμυθιού στην διάρκεια σχεδόν ολόκληρου του 20ου αιώνα. Η παραμυθιακή γνώση δεν χάνεται, παρά τους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς που υφίσταται η αγροτική κοινότητα στο πέρασμα του χρόνου. Όσοι νησιώτες έκαναν εμπόριο στις απέναντι μικρασιατικές ακτές έφεραν μαζί τους μεταξύ άλλων και παραμύθια. Η θάλασσα είναι ένας σπουδαίος τόπος, όπυ αναβίωσαν τα παραμύθια. Εκεί λέγονταν τα ωραιότερα παραμύθια για γοργόνες, για πλάσματα μαγικά και μυθικά που ζούσαν στον βυθό της θάλασσας που ανθρώπου μάτι σπάνια τα συναντούσε.

Το 2012 εκδόθηκε το βιβλίο μου “Λαϊκά παραμύθια της Ζακύνθου” από τις εκδόσεις Τρίμορφο σε επιμέλεια του Διονύση Μουσμούτη.  Πολλοί θεώρησαν πως η καταγωγή μου είναι από την Ζάκυνθο λόγω της εργασίας μου αυτής, όμως η καταγωγή μου προέρχεται από την Κρήτη, την Μικρά Ασία και τους Σαρακατσάνους.  Για πολλά χρόνια που εργαζόμουν ως εικονογράφος, μουσειοπαιδαγωγός και υλοποιούσα εικαστικά εργαστήρια και παραστάσεις αφήγησης παραμυθιού στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην Πλάκα της Αθήνας (που μετωνομάστηκε πια σε Μουσείου Νεώτερου Ελληνικού Πολιτισμού) αναζητούσα να εικονογραφήσω κάποια παραμύθια της λαϊκής μας παράδοσης. Μέσα από την έρευνά μου έπεσα πάνω στη συλλογή των παραμυθιών που είχαν καταγραφεί από τη Μαριέττα Μινώτου Γιαννακοπούλου. Το πώς ασχολήθηκα με αυτά τα παραμύθια είναι ένα παραμύθι από μόνο του, ωστόσο συνοπτικά θα πω ότι αυτό που προσέλκυσε το ενδιαφέρον μου σε αυτή τη συλλογή δεν ήταν τόσο τα παραμύθια, όσο η πολυσχιδής και ιδιάζουσα προσωπικότητα της καταγραφέως, της Μαριέττας Μινώτου. Μελέτησα για αυτήν και μάλιστα, ήρθα σε επαφή με την οικογένειά της, οι οποίοι με στήριξαν δανείζοντάς μου πολλά σπάνια βιβλία, όταν τους εξέφρασα την επιθυμία να μελετήσω τόσο την προσωπικότητα της προγόνου τους, όσο και την αρχιτεκτονική, την ενδυματολογία, την ηθογραφία, τα τοπία της αλλοτινής Ζακύνθου. Επέλεξα 7 μαγικά παραμύθια μέσα από τη συλλογή και δούλεψα για 2 χρόνια μέσα από μελέτες, τόσο την εικονογράφηση των παραμυθιών, όσο και τη διασκευή τους. Ουσιαστικά, τα έγραψα από την αρχή, διατηρώντας την κύρια δομή τους, αφαιρώντας στοιχεία που περιείχαν βία, μεταφέροντας τον λόγο στη νέα ελληνική, σε γλώσσα ποιητική με μουσικό ρυθμό.

Ως φιλόλογος και άνθρωπος με γόνιμη ενασχόληση με τον κόσμο του παραμυθιού έσκυψα με αγάπη και φροντίδα στο υλικό των καταγεγραμμένων παραμυθιών στην ιδιόλεκτο της αγροτικής υπαίθρου της Ζακύνθου και τόλμησα να τα διασκευάσω, χωρίς να ξεχάσω, πως η γλώσσα είναι όπως το Σύμπαν, ένα σύμπλεγμα από ρυθμούς και πως με τον ρυθμό αρχίζουν όλα. Κι έπειτα πήρα πινέλα και χρώματα και συνέχισα το ταξίδι στον κόσμο του απρόσμενου και απίθανου. Η εργασία αυτή μου πήρε πάνω από 3 χρόνια και προωτοπαρουσιάστηκε στο πρώην κτήριο της Βουλής των Ελλήνων και νυν Ιστορικό Μουσείο στο πρώτο παγκόσμιο συνέδριο που υλοποιήθηκε για τη Μαριέττα Μινώτου Γιαννακοπούλου, οι εργασίες του οποίου συνεχίστηκαν στη Ζάκυνθο, στο Μουσείο Διονυσίου Σολωμού κι επιφανών Ζακυνθίων. Η πρώτη επίσημη παρουσίασή του υλοποιήθηκε με εκλεκτούς καλεσμένους στο Μουσείου του Λουτρού των Αέρηδων στην Πλάκα, με το οποίο συνεργαζόμουν, και στο πλαίσιό της υλοποιήθηκε παράσταση αφήγησης παραμυθιών με τη συνοδεία μουσικών και έκθεση ζωγραφικής με τα έργα της εικονογράφησης του βιβλίου. Το βιβλίο “Λαϊκά Παραμύθια της Ζακύνθου” είναι αναμφιβόλως ένα από τα βιβλία μου που ιδιαιτέρως αγαπώ.

Το παραμυθιακό στοιχείο στη χώρα μας έχει σχέση και με τη στεριά και με τη θάλασσα. Τα παραμύθια άνθισαν τόσο στην αγροτική κοινότητα, όσο και στη νησιωτική κοινότητα κυρίως του Αιγαίου, όπου για χιλιετίες υπήρξε ένα πλαίσιο ευρύτατων ανταλλαγών της Μεσογείου. Προϊόντα αυτών των γόνιμων αλληλεπιδράσεων είναι τα παραμύθια. Στις νησιωτικές κοινότητες του Αιγαίου ο προφορικός λόγος τροφοδοτεί πάντα τις διαπροσωπικές σχέσεις και την πολιτισμική επικοινωνία των παλαιότερων με τις νεότερες γενιές. Σε αυτό το πλαίσιο η αφήγηση των παραμυθιών αποτελεί μια ολοζώντανη διαδικασία. Για τους αφηγητές αυτούς, που άκουγαν παραμύθια από παιδιά, η συμμετοχή στην αφηγηματική διαδικασία αποτελεί μια εμπειρία ζωής και ακολουθεί την εξέλιξη του παραμυθιού στην διάρκεια σχεδόν ολόκληρου του 20ου αιώνα. Η παραμυθιακή γνώση δεν χάνεται, παρά τους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς που υφίσταται η αγροτική κοινότητα στο πέρασμα του χρόνου. Όσοι νησιώτες έκαναν εμπόριο στις απέναντι μικρασιατικές ακτές έφεραν μαζί τους μεταξύ άλλων και παραμύθια. Η θάλασσα είναι ένας σπουδαίος τόπος, όπυ αναβίωσαν τα παραμύθια. Εκεί λέγονταν τα ωραιότερα παραμύθια για γοργόνες, για πλάσματα μαγικά και μυθικά που ζούσαν στον βυθό της θάλασσας που ανθρώπου μάτι σπάνια τα συναντούσε. Το 2012 εκδόθηκε το βιβλίο μου “Λαϊκά παραμύθια της Ζακύνθου” από τις εκδόσεις Τρίμορφο σε επιμέλεια του Διονύση Μουσμούτη. Πολλοί θεώρησαν πως η καταγωγή μου είναι από την Ζάκυνθο λόγω της εργασίας μου αυτής, όμως η καταγωγή μου προέρχεται από την Κρήτη, την Μικρά Ασία και τους Σαρακατσάνους. Για πολλά χρόνια που εργαζόμουν ως εικονογράφος, μουσειοπαιδαγωγός και υλοποιούσα εικαστικά εργαστήρια και παραστάσεις αφήγησης παραμυθιού στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης στην Πλάκα της Αθήνας (που μετωνομάστηκε πια σε Μουσείου Νεώτερου Ελληνικού Πολιτισμού) αναζητούσα να εικονογραφήσω κάποια παραμύθια της λαϊκής μας παράδοσης. Μέσα από την έρευνά μου έπεσα πάνω στη συλλογή των παραμυθιών που είχαν καταγραφεί από τη Μαριέττα Μινώτου Γιαννακοπούλου. Το πώς ασχολήθηκα με αυτά τα παραμύθια είναι ένα παραμύθι από μόνο του, ωστόσο συνοπτικά θα πω ότι αυτό που προσέλκυσε το ενδιαφέρον μου σε αυτή τη συλλογή δεν ήταν τόσο τα παραμύθια, όσο η πολυσχιδής και ιδιάζουσα προσωπικότητα της καταγραφέως, της Μαριέττας Μινώτου. Μελέτησα για αυτήν και μάλιστα, ήρθα σε επαφή με την οικογένειά της, οι οποίοι με στήριξαν δανείζοντάς μου πολλά σπάνια βιβλία, όταν τους εξέφρασα την επιθυμία να μελετήσω τόσο την προσωπικότητα της προγόνου τους, όσο και την αρχιτεκτονική, την ενδυματολογία, την ηθογραφία, τα τοπία της αλλοτινής Ζακύνθου. Επέλεξα 7 μαγικά παραμύθια μέσα από τη συλλογή και δούλεψα για 2 χρόνια μέσα από μελέτες, τόσο την εικονογράφηση των παραμυθιών, όσο και τη διασκευή τους. Ουσιαστικά, τα έγραψα από την αρχή, διατηρώντας την κύρια δομή τους, αφαιρώντας στοιχεία που περιείχαν βία, μεταφέροντας τον λόγο στη νέα ελληνική, σε γλώσσα ποιητική με μουσικό ρυθμό. Ως φιλόλογος και άνθρωπος με γόνιμη ενασχόληση με τον κόσμο του παραμυθιού έσκυψα με αγάπη και φροντίδα στο υλικό των καταγεγραμμένων παραμυθιών στην ιδιόλεκτο της αγροτικής υπαίθρου της Ζακύνθου και τόλμησα να τα διασκευάσω, χωρίς να ξεχάσω, πως η γλώσσα είναι όπως το Σύμπαν, ένα σύμπλεγμα από ρυθμούς και πως με τον ρυθμό αρχίζουν όλα. Κι έπειτα πήρα πινέλα και χρώματα και συνέχισα το ταξίδι στον κόσμο του απρόσμενου και απίθανου. Η εργασία αυτή μου πήρε πάνω από 3 χρόνια και προωτοπαρουσιάστηκε στο πρώην κτήριο της Βουλής των Ελλήνων και νυν Ιστορικό Μουσείο στο πρώτο παγκόσμιο συνέδριο που υλοποιήθηκε για τη Μαριέττα Μινώτου Γιαννακοπούλου, οι εργασίες του οποίου συνεχίστηκαν στη Ζάκυνθο, στο Μουσείο Διονυσίου Σολωμού κι επιφανών Ζακυνθίων. Η πρώτη επίσημη παρουσίασή του υλοποιήθηκε με εκλεκτούς καλεσμένους στο Μουσείου του Λουτρού των Αέρηδων στην Πλάκα, με το οποίο συνεργαζόμουν, και στο πλαίσιό της υλοποιήθηκε παράσταση αφήγησης παραμυθιών με τη συνοδεία μουσικών και έκθεση ζωγραφικής με τα έργα της εικονογράφησης του βιβλίου. Το βιβλίο “Λαϊκά Παραμύθια της Ζακύνθου” είναι αναμφιβόλως ένα από τα βιβλία μου που ιδιαιτέρως αγαπώ.

6. Στον καιρό του Κορωνοιού, ποιές οι δυσκολίες για μια παραμυθού αλλά και για το ίδιο το παιδί και τον τρόπο έκφρασης του; Ο φόβος που του δημιουργεί η ασθένεια είναι το παραμύθι ψυχοθεραπεία για αυτό; Ένας τρόπος διαφυγής από τη σκληρή σημερινή πραγματικότητα;

 

Μέσα στο λοκ ντάουν δεν ήταν εφικτό να υλοποιηθούν ζωντανές παραστάσεις αφήγησης παραμυθιών, οπότε υλοποιήθηκαν διαδικτυακά σε πλατφόρμες ψηφιακές, όπως στην πλατφόρμα του Υπουργείου Παιδείας κατόπιν προσκλήσεως από διευθυντές κάποιων σχολείων. Τις προσέφερα ως δώρο στα παιδιά με όλη μου την καρδιά. Κατά τον ίδιο τρόπο συνέχισα να υλοποιώ σεμινάρια πάνω στην τέχνη της αφήγησης, το παραμύθι ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό εργαλείο αυτογνωσίας. Τηλεσυναντήθηκα με παιδιά κλεισμένα μέσα σε τέσσερις τοίχους των διαμερισμάτων της Αθήνας και παιδιά σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, όπως στην ορεινή Κορινθία, στην Κρήτη, κλπ, καθώς και με ενήλικες αντίστοιχα και κατανόησα την συρρίκνωση των αληθινών αναγκών της ψυχής τους για μαγεία και ξεδίπλωμα των διάφανων φτερών τους στον Ανείπωτο κόσμο των θαυμάτων του παραμυθιού.

 

Το παραμύθι δεν είναι τυχαίο που άνθισε σε εποχές μεγάλων στερήσεων και καρτερίας, όπως τέτοια είναι και η εποχή που βιώνουμε. Σαφώς και το παραμύθι μπορεί να λειτουργήσει παραμυθητικά, αλλά και ενισχυτικά στην εποχή της κρίσης των αξιών, του πνεύματος και της ψυχής, αφού αυτός είναι ο ρόλος και η λειτουργία του παραμυθιού:  παιδαγωγικός, θεραπευτικός, καθοδηγητικός, μυητικός. Για το ταξίδι μύησης της ψυχής μας μιλά το παραμύθι και μας υπενθυμίζει την άκρη της κλωστής να πιάσουμε, τη γέφυρα απ΄την αρχή να φτιάξουμε. Για το απεριόριστο των δυνατοτήτων που εμφέρουμε ως ψυχές μας μιλά το παραμύθι, για το εφικτό του ανέφικτου, για το θαύμα που εμείς οι άνθρωποι κρατάμε στην άκρια των δαχτύλων μας και για την αστροκλωστή που αν την ξετυλίξουμε, τα σκοτάδια σε φως μπορούμε να μετασχηματίσουμε και τις δυσκολίες σε ευκαιρίες. Όσο για τον Παραμυθά, ένας παραλλαχτής των πραγματικοτήτων είναι, κάποιος που θυμάται από παλιά τη γνώση: πώς τη δυσκολία μπορείς να μετατρέψεις σε ευλογία και πώς μπορείς να βαδίσεις στο δάσος των σκιών και να αντλήσεις φως από τα βάθη του.

 

Στην εποχή της πανδημίας που βιώνουμε σε πλανητικό επίπεδο, είναι διάχυτος ο φόβος τόσο στα παιδιά, όσο και στους μεγάλους. Και τα μαγικά παραμύθια μιλούν για το ταξίδι του ήρωα στο Άγνωστο, στο Ανοίκειο, στο Απροσδόκητο και στο Ανείπωτο. Ο Άγνωστος κόσμος προκαλεί φόβο, καθώς καλεί τον ήρωα να ξεβολευτεί από τα ήρεμα και ατάραχα νερά της ασφαλούς ζωής του, να μετατοπιστεί εσωτερικά, να διευρυνθεί και να μεγαλώσει.  Στο τελευταίο μου βιβλίο , “Από καρδιά σε καρδιά όλα είναι δυνατά”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλφάβητο Ζωής, ενώ είχε γραφτεί πριν την πανδημία, μιλάει με τρόπο προεξαγγελτικό θαρρείς για φαινόμενα που ακολούθησαν. Λέει πως εκεί που τελειώνει η Θαυματοχώρα, όπου οι άνθρωποι πιστεύουν στα θαύματα και τα δημιουργούν, από την άλλη πλευρά του τείχους αρχίζει η Σκιοχώρα, εκεί που τα όνειρα κι η πίστη για τα θαύματα έχουν χαθεί κι όλα έχουν βαφτεί γκρι, από τη στιγμή που η Κρίση έχει εμφανιστεί. Η Σκιά έχει απλωθεί στην πολιτεία αυτή, μα και στων ανθρώπων την καρδιά. Ο αυτοκράτορας Φόβος κυβερνά, που έχει κλέψει τα χρώματα, τα όνειρα και τη χαρά. Η ηρωίδα έρχεται αντιμέτωπη με τον ίδιο τον αυτοκράτορα Φόβο και στο ταξίδι της αυτό μαθαίνει πως

 

Μεγαλώνω σημαίνει τα σκλαβωμένα λεφτερώνω,

Ό,τι σκιερό το μεταμορφώνω,

Και στην καρδιά μου φτιάχνω εργαστήρι μαγικό

Που το αδύνατο κάνει δυνατό!

 

Τα παιδιά μπορούν μέσα από την βαθιά αλληγορική και συμβολική γλώσσα των παραμυθιών να κατανοήσουν το Αόρατο, να ψηλαφίσουν το Ανείπωτο και να αντιληφθούν τις κρυμμένες δυνάμεις που κουβαλούν και που πρέπει να ξεδιπλώσουν για να μπορέσουν να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους, όπως ακριβώς συμβαίνει με τους ήρωες των παραμυθιών. Τα παιδιά μέσα από τα παραμύθια παρηγορούνται, ανακουφίζονται και αντλούν δύναμη για το ταξίδι του μεγαλώματός τους, για το ταξίδι διαχείρισης των διαφόρων όψεων και εκδηλώσεων του ενός και μοναδικού φόβου, που είναι κοινός σε όλους τους ανθρώπους και συνδέεται με τον πρωταρχικό και αρχέγονο φόβο του θανάτου. Όμως, όπως αναφέρω στην εισαγωγή του προανεφερθέντος βιβλίου μου, μεγαλώνω σημαίνει αναλαμβάνω την ευθύνη της ζωής μου, του εαυτού μου, της ανέλιξής μου και αυτή η ευθύνη συνεπάγεται μια δέσμευση πρωτίστως απέναντι στον εαυτό και κατά συνέπεια και απέναντι στον κόσμο, στην ανθρωπότητα και στον πλανήτη. Μεγαλώνω σημαίνει με εντιμότητα και ειλικρίνεια, άφοβα τομώ να με κοιτάξω κατάματα, να με διερευνήσω στα βάθη και στα ύψη της Ύπαρξης, να με δω όπως στα αλήθεια είμαι, να μπω στις αχαρτογράφητες περιοχές της μυστικής ψυχογεωγραφίας μου.

 

«ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΟΥΝ…» ΣΤΟ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ»

Ποια τα μελλοντικά σας σχέδια;

Μόλις πριν μια βδομάδα μου ανακοινώθηκε ότι επιλέχτηκαν κάποιοι πίνακές μου από την Biennale Internazionale d’arte και ήδη ταξιδεύουν για την σημαντική αυτή Διεθνή έκθεση της Μπιεννάλε στο Μπάρι της Ιταλίας. Σχεδιάζω να υλοποιήσω εκθέσεις ζωγραφικής στο εξωτερικό και ήδη ετοιμάζεται να εκδοθεί  στην Αγγλία ένα βιβλίο μου  αρκετά πρωτότυπο σχετικά με τη θεραπευτική λειτουργία της τέχνης και θα ακολουθήσουν βιωματικά εργαστήρια που θα στηρίζονται στο βιβλίο αυτό. Παράλληλα ετοιμάζεται να εκδοθεί ένα βιβλίο μου στην Ελλάδα με παραμύθια για παιδιά και μεγάλους που συνοδεύεται από εικόνες, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου δημιουργήθηκε την περίοδο της πανδημίας και πιστεύω πως έχει ενδιαφέρον, καθώς τα θέματα των παραμυθιών μου είναι αρκετά ασυνήθιστα. Θέλω να προσφέρω όσο μπορώ περισσότερο στα παιδιά, που είναι ο πολύτιμος σπόρος του μέλλοντος και οφείλουμε να τον διαφυλάξουμε, να τον προστατεύσουμε και να του επιτρέψουμε τη δυνατότητα να αναπτύξει όλο το εύρος των δυνατοτήτων που διαθέτει εσταλλάζοντάς του την πνοή της μαγείας και της έμπνευσης.

 

Σας ευχαριστώ

ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΚΑΠΠΕ

 

Κι εγώ σας ευχαριστώ πολύ κι εύχομαι για το περιοδικό σας να έχει ένα λαμπρό μέλλον μεταλαμπαδεύοντας αξίες και αρετές σηματικές.

 

 

Share:

Περισσότερες Συνεντεύξεις

Art Work collections Ζωή Νικητάκι Zoe Nikitaki

Συνέντευξη Για Το POLISMAGAZINO Και τον κ. Μιχάλη Γωνιωτάκη

“Η Τέχνη μας επιλέγει να την υπηρετήσουμε. Τα έργα μου θα έλεγα πως είναι εικόνες της ψυχής, μαγικοί Κοσμοχάρτες της μυστικής Ψυχογεωγραφίας, όπως γράφω στο βιβλίο μου που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες, το «Χρωματοθεραπευτικό Βιβλίο, Ζωγραφίζοντας τα Οράματα της Εσώτερης Πηγής».”

Η Zωή Νικητάκη μιλάει σε συνέντευξη στο περιοδικό πολιτισμού και τέχνης Polis Magazino και στον Μιχάλη Γονιωτάκη με αφορμή το έργο με το οποίο συμμετέχει στην ομαδική εικαστική έκθεση «O Μίτος της Αριάδνης»

Συνέντευξη στον Μιχάλη Γονιωτάκη με αφορμή το έργο με το οποίο συμμετέχει στην ομαδική εικαστική έκθεση «O Μίτος της Αριάδνης»

Η Zωή Νικητάκη μιλάει σε συνέντευξη στο περιοδικό πολιτισμού και τέχνης Polis Magazino και στον Μιχάλη Γονιωτάκη με αφορμή το έργο με το οποίο συμμετέχει στην ομαδική εικαστική έκθεση «O Μίτος της Αριάδνης»

Εγγραφείτε στο
Newsletter

Καλώς ήρθατε στον κόσμο της ζωγραφικής και της τέχνης!
Η τέχνη για μένα είναι πύλη μυστική για να μεταβαίνω και να επικοινωνώ με τη μαγική παράλληλη πραγματικότητα, να αναπνέω και να επανασυνδέομαι με το τραγούδι της ψυχής μου. Μέσα από την τέχνη ανακαλύπτω κάθε φορά από την αρχή τη διαδρομή για να συνομιλώ με μια βαθιά και αθέατη πλευρά του κόσμου, για να μπορώ να μετασχηματίζει τα σκοτάδια σε φως και τον πόνο σε μια πορεία για την αναγέννηση και τη μεταμόρφωση

Τι Συμβαίνει

ΝΑ ΚΡΑΤΗΣΟΥΜΕ ΕΠΑΦΗ